تقسیمات و ساختار ایلی بختیاری (متن اصلاح می شود…)

قوم بختیاری، بزرگترین قوم ایرانی و آریایی در ایران است. این قوم اگرچه در گذشته بیشتر به دلایل سیاسی و اجتماعی و زندگی عشایری بخشی از آنان، ایل نامیده می شد اما در واقع با وجود عظمت و گستردگی این قوم، واژه ایل برای آن کافی نیست. بختیاری ها همگام با زندگی عشایری ، یکجا نشینی و شهرنشینی هم داشته اند.

قوم بختیاری از چند ایل تشکیل شده و به دوشاخه بزرگ، دهها باب، صدها طایفه، و هزاران تیره و تش و مال تقسیم می شود. مورخان از جمله پروفسور گارثویت، بختیاری را کنفدراسیون ایلی نامیده اند.. بختیاری فراتر از ایل و قبیله است و محدود به طوایف شناخته شده و ثبت شده نیست. افرادی که جزء طوایف شناخته شده نیستند اما قرن ها و سالها در سرزمین بختیاری شکل گرفتند یا با فرهنگ بختیاری رشد یافتند نیز از بختیاری محسوب می شوند.

bakhtiari 1

ساختار عشایری و ایلی این قوم را به شرح زیر تقسیم بندی کرده اند:

ایل بخیتاری به دو شاخه بزرگ هفت لنگ و چهارلنگ تقسیم می گردد. هر کدام از این شاخه ها جداگانه به چند باب یا طایفه بزرگ تقسیم می گردند و سپس هر طایفه خود به تیره های متعدد، هر تیره به چند “تش ” و هر تش به چند “کربو” و هر کربو به چند خانوار تقسیم می گردد.

ایل – شاخه ـ باب(طایفه) – تیره – تش – کُربَو (اولاد) – خانوار( مال)

واحد مسکونی خانوار عشایری سیاه چادر و چند خانوار که در کنار هم در سیاه چادرها زندگی می کنند یک «مال» را تشکیل می دهند، سیاه چادرها را «بهون» نیر می نامند در گذشته بختیاری چهارلنگ به پنچ طایفه بزرگ و امروزه آنها رو به چهار طایفه بزرگ تقسیم نموده اند ولی تقسیم بندی در مورد هفت لنگ حداقل در سالهای اخیر ثابت و آنها رو به چهار باب تقسیم نموده اند.

طایفه را معادل باب در نظر گرفته بودند هفت لنگ بختیاری مشتمل بر چهار طایفه بزرگ ، دورکی دینارانی ، بابادی ، و بختیاروند (بهداروند) می باشد. باب پسوندی است که مفهوم پیوستگی و همبستگی طایفه ها رو می رساند و یاد آور دورانی است که قدرت مرکزی ضعیف و قدرتهای محلی نیرومند بوده اند سرزمین بختیاری که توسط کوهها و رودهای متعددی به مناطق کوچکتری تقسیم می شوند.

تیره: هر طایفه از چند تیره بزرگ و کوچک تشکیل می شود که از همبستگی بیشتری برخوردار هستند

تش : درطوایف مختلف بختیاری هر تیره به چند تش تقسیم می گردد. تش واحدی است ذهنی چون در یک لحظه زمانی شاخه های مختلف آن که به اولاد شهرت دارند قابل رویت نیستند سرپرستی هر تش را فرد کاردان و فعال از همان تش بعهده دارد که به ریش سفید مشهور است معمولا ریش سفیدان افراد پخته و کاردانی هستند که از طرفی رتق و فتق امور اجتماعی تش بعهده آنهاست واز طرف دیگر رابطی هستند بین کدخدایان و کلانتران و اجرای امور سیاسی تش .خانوارهای یک تش همه باهم خویشاوند نزدیک و دارای نیای مشترک نیز می باشند .

اولاد : در تقسیمات سنتی در عشایر بختیاری هر تش به چند اولادتقسیم می گردد که بدان “کربو” (پسروپدر) نیز می نامند هر اولاد از حدود دهها خانوار تشکیل می گردد و بطور متوسط هر خانواری داری یک بهون (سیاه چادر) است که واحد مسکونی عشایر بحساب می آید.هر اولادی دارای ریش سفیدی است که از بین مردان کاردان همان اولاد می باشد.در جوامع سنتی ایلی معمولا تمامی ساکنین دهی از یک اولاد می باشند و امکان دارد عده ای بعنوان “وابسته” در کنار آنها با اجازه آنها و برای آنها فعالیت نموده و سالها زندگی وابسته خود را ادامه دهند.

مال : از نظر ساخت سنتی اولاد آخرین رده تقسیم ایلی در عشایر بختیاری است که اجزاء آن به خانوار می رسد.

عشایر مرکزی ایران تالیف دکتر جواد صفی نژاد

ایل شامل:

۱- شاخه ـــــ شاخه

۲- باب ـــــ باب

۳- طایفه – طایفه

۴- تیره – تیره

۵- تش – تش

۶- اولاد – اولاد

۷- کربو – کربو

ساختار کلی قوم بختیاری

ایل بختیاری به دو شعبه بزرگ تقسیم می گردند که عبارتند از:

۱- شاخه هفت لنگ بختیاری ۲- شاخه چهارلنگ بختیاری

هفت لنگ منشعب ازایلات ذیل شکل یافته است .

۱- بابادی باب ۲- دورکی باب ۳- بهداروند باب ۴ – دیناران باب

چهار لنگ منشعب از ایلات ذیل شکل یافته است .

۱- محمود صالح ۲- کیارسی(کیان ارسی) ۳ – ممیوند(مومی وند) ۴- زلقی (زلکی) ۵- موگوئی

بابادی: ازطوایف ذیل تشکیل شده است. ۱- عالی انور ۲- عکاشه ۳- مالملی ۴- شهنی ۵- برجوئی ۶- گمار ۷- نصیر ۸- مدملیل ۹-گله ۱۰- پیبدنی ۱۱- احمد مهمدی ۱۲- شیخ رباط ۱۳- خواجه ۱۴- چهاربری ۱۵- عالی محمودی ۱۶ نوروزی ۱۷- سرقلی ۱۸-بویری ۱۹ – مشایخ البرز ……..

طایفه بابادی عالی انور: از شعب یاتیره های زیر شکل گرفته که به معرفی خانواده های هرکدام اشاره مینمائیم:

۱-اولاد : (شامل اولاد فرامرزخان اولاد خسروخان و اولاد جهانگیرخان)

۲- حاجیور: غیبی –محمدحسین –بدر- نجف- محمد یوسف

۳- احمد سمالی: احمد – سلیمان- جاور- علی اودولی- احمد سه ره –تازی

۴- جلیل : فرهادی روزبهان – خسروی

۵- تقی عبداللهی: میربابادی(مهربابادی)- مهریپور- حبیبی –امانی -گودرزی

۶- میرقائد: سراج الدین – دهدار(شیخ باباروزبهان )–خوشنوی-دوستعلی-رکان- رضائی(عبدالعلی قائد خسروی بختیاری نویسنده بختیاری ازاین خانواده می باشد.

۷- لک : عسکروند – بهاروند- ساتیار وند

۸- آرپناهی : کییدی – رکیدی – بیر – پیرتازه ای – داود کولی – خدادادوند

محل سکونت طایفه عالی انور سردسیرات در:چم در-قلعه تک –خسروآب-چلگرد-سرخ کوه-سوراخ گرلگ-ده نو-گره کوشک-نیاکان- میان دودان- دارکان –شیخ عالی خون-آب بختان-سورآب- که در منطقه چهار محال وبختیاری می باشند. … گرمسیرات طایفه عالی انور در: چلبار-خراج- صلواتی- جازستون شه- آبژدان-خارکله- بدر آباد-ندیدونه- سرکمری-دره بوری-سرشاه- طراز حرکش-آب فی یک-هرتی- آرپناه – گریوه –انبار اسپید –سکونت دارند که در خوزستان میباشند.

طایفه گله: گله بالا -اولادحسین- اولادسهراب-اولاد خواجه قولی- اولاد نصیر- تیره کلهر-تمبرسنی- باقروند-شهوند-جمال وند-خونیار-لیرآیی

طایفه پیبدنی : شلگو – سلجوقی – عبدالله خان – ریه دان –

طایفه احمدمهمدی:

طایفه شیخ رباط : اسدی- بهزادی –علایی –ولی وند – بارانی – بادآورد – ویسی –

طایفه خواجه :………………….. طایفه چهار بری :………………….

بابادی عکاشه : از تیره ها و ملحقات زیر شکل گرفته اند که محل سکونت اکثریت اینان در بخش خانمیرزا از شهرستان لردگان می باشند:

-تیره خدر : اولاد اسکندر خان عکاشه – تیره موئی- تیره کلا –تیره آلونی –تیره شهروئی –تیره کربلائی حسن – تیره کوشکی – تیره دینار عالی

ملحقات تیره های فوق عبارتند از : جاوی – میرزاوند –کاشهوئی –کیدونکی – که محل سکونت آنان در دوراهان ،گرد بیشه ، تا منطقه خانمیرزا میباشد. تیره های جافروند – شوسی وند- طبا طبائی –خدروند –تبرکی وند –قنبروند – گرماوند – که محل سکونت آنان در خانمیرزا ، شاه قریه میباشند.

طوایف راکی باب عبارتنداز: راکی مالملی .راکی برجویی ، راکی شهنی ،راکی نصیر، راکی مدملیل ، راکی گمار

طایفه راکی مالملی : از تیره ها وخانواده های ذیل تشکیل شده است.

۱- اولاد۲- کوراوند ۳– لیموچی۴ – سله چین ۵–اولیشی۶- دویت عرب ۷–حلوائی۸ –نظروند ۹–صفروند –۱۰- صالح وند

۱- اولاد : ازچهار خانواده تشکیل شده اند : اولاد آشهریارخان –اولاد آمحمدعلی خان – اولاد آعلی صالح خان- اولاد آعلیرضا

اولاد آمحمد علیخان شامل خانواده های : عبدالخلیل خان- ملاآقاسی خان– کلبعلی خان– مراد خان – کوچک خان– سلطانعلی خان– خونعلی خان- ملادرویش خان- خدارحم خان

۲-کوراوند : از(تش)یا خانواده های ذیل تشکیل شده اند : علی شهوند – اولاد زمان –جافر مقصودی- سلیمانوند- امیدوند –مهدی -کوشار

– علی شهوند: ۱- اولاد برخوردار ۲–اولاد مولی یا امینی ها۳– اولاد شکر یا فرخه زار ۴–اولاد معنا یا القاس

-اولاد زمان : اولاد گنجعلی – اولاد ملا رجبعلی – جافر مقصودی :

– سلیمانوند : اولاد قربانعلی– اولاد رضا- اولاد مشهدی داود- اولاد ملا امامقلی

– امیدوند : اولاد کربلائی طاهر- اولاد کربلائی قربانعلی –اولاد نوروز- اولاد شاه مصیر

– مهدی : اولاد علیمردان – اولاد رضاقلی – کوشار : اولاد چراغ –اولاد شاهی – اولاد شاهمراد

۳-لیموچی : از خانواده های ذیل تشکیل شده : باچی – بنیادوند –لیموچی تارازی (اولادرضا- اولاد عباس- اولاد صفر – اولاد نجف نصیری)

۴-سله چین : مدبهدار –گاهی – سمالوند- اوستا –بهلول ۵- اولیشی : اولاد فردین – اولاد عیدی –اولاد شنبه –اولاد ششی

۶-دویت عرب : اولاد مسیح –اولاد نصیر –اولاد کویر ۷- حلوائی : ……….. ۸ –نظروند : ……………. ۹-صفروند : ………….

محل سکونت طایفه مالملی گرمسیرات درخوزستان شهرستان ایذه و حومه غربی آن بخش ایوه و مسجدسلیمان ساکن هستند و سردسیرات این طایفه در استان چهارمحال بختیاری بیرگان- یاورآباد- بیدکل- امیدآباد – اسپیدانه –کوه کلک ساکن می باشند .

طایفه راکی شهنی :

خواجه – ارزونی وند – شاهسوند – چرم – بلیل – شیخ وند – بهادروند –تاژدین وند – قنبروند – کاشانی – شیخ … محل سکونت این طایفه گرمسیرات در شلا ودشت گل از بخشهاس شهرستان مسجد سلیمان وحومه وسردسیرات بخش بیرگان از مناطق استان چهارمحال وبختیاری ساکن میباشند .

طایفه راکی نصیر : شامل تیره های تیره قاضی – تیره شیرازی – تیره محمد جعفری- تیره احمدی

طایفه راکی برجوئی :فردینوند- کلاوند- طهماسبی – ذوالفقاروند –قاسم وند –ارزونی وند

طایفه راکی گمار :

طایفه راکی مدملیل : خانعلی وند- خداداد وند- شامصیری

– طوایف منشعب به ایل بابادی باب عبارتنداز:

طایفه عالی محمودی : ۱- علیمردان خانی ۲- مهرعلیخانی

۱- علیمردان خانی : علیرضا وند- لک – نجف سنی – قیصروند- عالی نقدعلی – صالح وند

۲- مهرعلیخانی: فضلعلی وند(فرضلیوند)- شهولی – قریشوند – حاتم وند – شیخ عالیوند – تاجمیرعالی – احمد میراجی – ملا مرادی – شیخ دورائی

طایفه نوروزی : بامیروند – کمالوند – سیف الدین وند – یارعلی وند -ابراهیم وند -غلام وند- خورشید وند –

طایفه سرقلی :طهماسبی – گدایی – گاویار – زیلائی – قاسمی – مهری – غریبی

طایفه بویری : حسن خانی – شیخمیری- آقا خانی – ملا بابا – غلاموند- گلالی – کاظم نادری(بویرسوسن)- اولاد حاجی – اولاد محمد

دورکی از طوایف ذیل تشکیل شده است :

زراسوند –آسترکی – اسیوند – بابااحمدی(بامدی) – گندلی (قندعلی) – موری – طایفه عرب کمری

طایفه زراسوند : طایفه زراسوند به دو شعبه منشعب میگردد .

۱- ایهاوند : اولاد جعفرقلی خان – احمد خسروی – علاسوند – ایها – توشمال – شهو – میر – زنبور – ایمری – پیوندی – میرزا – یتیم – عمله جات – چغاخورنشین

انشعابات تیره احمدخسروی عبارتنداز: اولاد ملالی- اولاد حیدر-اولاد حاج بندر-اولاد زینل-اولاد آمصطفی-اولاد امان الله-اولاد آقلی ضمنا جد احمدخسرویها احمد برادر عبدالخلیل بود که هر دو فرزندان غالب آقا فرزند خسرو آقا فرزند پاپی حیدر بوده اند .

۲- کورکور : خدرسرخ – خدری – گرگه پیر – باپیر – سیف الله وند

طایفه آسترکی : بهرامسیری – سرلک – چهار بری – گاهی وند – مختاروند– اسدوند – گاوشه – توشمال – خراج – بلغایی – دهدار – گیلانی – مهمدوند

بهرامسیری : (زیلاوند – دوست محمدوند- محمدرضاوند- صفروند –سرسر – محمدوند – سرلک – بهرامسیری –رضایی- سلطانی – حبیبی – طغیانی- اسدی – عبداللهی – بهرامی- ) … محل سکونت این طایفه گرمسیرات در استان خوزستان مسجد سلیمان وحومه ، لهبهری ، کوه شه ، قلعه مدرسه ، کلخنگک ، وسردسیرات در چغاخور وسید گون میباشد .

ضمناً گرمسیرات آسترکی چهار لنگ نشین (الیگودرز) در بنه وار زلکی ، بوم دوو ، چهاربیشه ، گله پری ، نفت سفید ،موز، دیگوله ، گله امیری ،تمی ، بنه ادب و سردسیرات آنان درالیگودرز حومه بربرود شرقی و حومه شهرستان فریدون شهر به طرف الیگودرز کهریزسرخ ،ززوم ، چاله ، کیچه ، ایوز، زرشک ، دار اسپید ، کمری ، هوه ، چالغو ، دره بادام ،خسروبکی، مکدین ، آبگرمک سفلی وعلیا ، گل گله، میباشند .

طایفه اسیوند : شهماروند – پل – بردین وند – خواجه وند – گاودوش – شاهرخ وند –

طایفه بابااحمدی (بامدی) : کشکی -برام – سراج الدین وند – درویش آدینه – انفردینی – شیخ- القاس- شنبه – ادیوی- کوهی – میرحاج – میرزاحسین – اولادکاظم- اولاد محمدرضا – اولاد کریم – اولاد عرب – اولادشنبه –اولاد باوا – اولاد سمال- اولاد خداداد –

طایفه گندلی (قندعلی) : سلطانعلی- خلیل وند (حلیل وند) – ورناصری – جلیل – بره بیچاست (بارانی) – صالح بابری_ سبزعلی وند – مدولی – خواجه وند –گوله وند – بازی وند – شهرباروند – صالح نوری – جمالوند – اسدوند

طایفه موری : علیجان وند – اسدوند – غریبگر – گرطلائی – بابائی(موری) – کریم وند – محمدوند – گورداگوئی – اورند – قاسمعلی – عیدی وند – عبده وند – بوری (محمدی) – خدری(غریب وند) –

محل سکونت این طایفه گرمسیرات در منطقه موری ،مسجدسلیمان وحومه ، شیمبار ، چلو ،سوسن سرخاب ، اوزه ،اندیکا، کوه شه ،و سردسیرات در استان چهارمحال بختیاری بخش بازفت (بازفت بالا ودهون) میباشد . ( محل سکونت ایل دورکی گرمسیرات در مسجدسلیمان ، ایذه ، اندیکا، … وسردسیرات در استان چهار محال بختیاری چغاخور، اردل ، جونقان، شلمزار ، زوردگان ، زوردگان ، سفیددشت میباشد.)

طایفه عرب کمری :وابسته به ایل دورکی ـ اولاد علی بک – اولاد علی مدد – رشیدیها ـ اولاد علی بک:بوستانی – کلانتری- عسکری – کمالی – براتی – کنگرپز – یحیی –ابو حنفر ( شمسی – چراغی – بهرامی ) >.. محل سکونت این طایفه که وابسته به ایل دورکی بوده اند گرمسیرات درشهرستان ایذه وحومه آن مرغا وسردسیرات در چهار محال وبختیاری میباشد .

۳- بهداروند از طوایف ذیل تشکیل شده است.

علاءالدین وند – عجمی – منجزی – عالی جمالی – گندائی- دهناشی –کشکی – استکی – بلیوند – فرگنی – بختیاروند – للری – شیخ احمد بلد –سرخابی – برام عالی – تردی – پیر برکه – تکی – تش مرداسی – کیارسی – لرزنی – مقام زکی … در مجموع محل سکونت این ایل گرمسیرات در مسجدسلیمان و حومه ، اندیکا، شوشتر ، ایذه ، و سردسیرات در استان چهار محال وبختیاری (بیرگان ، اوجه بغار) میباشد .

علاءالدین وند: خوانین بهداروند با ایشان بوده است واز مشاهیر خوانین بهداروند در طول تاریخ بختیاری «اسدخان بهداروند» و فرزندش جعفرقلی خان بوده اند که اسدخان در زمان حکومت فتحعلیشاه قاجار دم از استقلال می زند …..ولی در آخر عمر در شیراز دارفانی را وداع می گوید . و در ادبیات بختیاری به “شاه اسد” معروف است . تیره های آن عبارتند از :

طایفه عجمی :

طایفه منجزی : منشعب از نه تیره: ۱ـ لوخرده – ۲ـ مال احمدی(ملامِدی) – ۳ـ تاج نالائی(تاژدین عبداللهی) – ۴ـ رو وا – ۵ـ بُلحسنی – ۶ـ لیموچی(نیم بنیچه ای) – ۷ـ هلیلی(پلنگ) – – ۸ـ لم لمی – ۹ـ سینه پهن (مازه پهن) که اطلاعات کمی در مورد آن وجود دارد.

معروف ترین فرد طایفه منجزی در طول تاریخ نامدارخان منجزی بوده که ناجوانمردانه بدست جعفرقلی خان بهداروند کشته میشود و از نوادگان ایشان ابوالحسن منجزی را میتوان نام برد و آحسنی حسینی هم ازکلانتران این طایفه بوده.

طایفه عالی جمالی : بردی – برام عالی – جمالوند – گندعلی وند – عیسی وند – شیط – کوه کن – شهلانی – چنگائی

خوانین عالی جمالی در بختیاری محترم به شمار میرفتند و شایان ذکر است که مادر ایلخان بزرگ بختیاری حسینقلی خان و مادر آنصرالله خان مرادی ازتیره اولاد مالملی از این طایفه میباشند .

طایفه گندائی : نادروند – میرگپ وند – جوانمرد – اسدوند – کورکور – حیدروند –

طایفه دهناشی : مهدیپور – خدابخشی – غیبی – عسگری – کریمی – حبیبی – نوروزی

طایفه استکی : کاهد – کیوری – گورنو – کلار

طایفه تردی : شیرازی (مَلا) – مُلا –کبود – گمار -مهمد اووکی (مدوزنی)– اوستا ـ اورک ـ فرگنی

طایفه بلیوند: جوبریز – سراجوند – جرعه – شیخ میروند

طایفه فرگنی : اولاد محمد – اولاد حسین – رهدار عیدی – اولاد روزعلی – اولاد علی صالح – اولاد معصوم

طایفه کیارسی : سوری وند – حاجی وند –

طایفه مش مرداسی : گردگرد – توشمال – قاسمی –

طایفه للری : باروری – بندارو جیلاوند – محمد حاجی – تاسلو –بلیطی – خاجه – بلوئی – مادالو

طایفه برام عالی : ………… طایفه شیخ احمد بلد :……………. طایفه سرخابی : ………….. طایفه کشکی :

۴ – دیناران ازطوایف ذیل تشکیل شده است:

۱- اورک – ۲- سهید (سعید ) ۳– شالو ۴– گوروئی ۵-کورکور

طایفه اورک : از تیره های زیر شکل گرفته : اولاد حاجعلی – لجمیراورک – کی شیخعالی – چهار بنیچه – ممسنی – هلوسعد ( هلی صاد ) –زنگی – غلام –غریبی- جلالی – قلعه سردی – موزرمی – خواجه (خواجوی) – زندی – قنبری – درویش- ورناصری – سادات شهپیر – گل بامکی – خدابخشی – گوزلکی – ناصری- شیران (لپرشیران) – مشایخ چهل تنان – باطولی – کاوندی … محل سکونت این تیره ها گرمسیرات وسردسیرات درشهرستان ایذه وحومه قلعه سرد ، رکعت ، سادات حسینی ، گل شور ، گندمکار ، سرصحرای خواجه ور، دنباله رود کارون، موزرم ، رمه چر ، رکا، بارانگرد،

طایفه سهید (سعید): کی مقصودی – کی باندری – کی شمس الدین – کی منصوری – شهپری – سرملی – پاتوی – احمد بانگو – خدابخشی – حجی …. محل سکونت گرمسیرات این طایفه در شهرستان ایذه وحومه (سه راه سعیدی ، اب نیک، پاتوفالح، درب فالح، شعله دان ، فالح ، سراک بالا وپایین ، دلی ، علی آب ، چاه جاز ، مورد، چشمه خاتون، ناشلیل ، زنگو ، تخت مرداس ، باریون، جنگه ، چال اوزا، پل اودوغ، کارنج ، اردوت ، آب بید ، پلم )و سردسیرات این طایفه در استان چهار محال وبختیاری بخش دیناران میباشد .

طایفه شالو : سیفی الدین وند – محمدآقا –مرادی – حیدری – کاووسی – چهار تنگی -شیرازی -میوند – لوک – اسمو محمدی – کی طاهر – براتی – شاهونی – الفاتی … محل سکونت این طایفه گرمسیرات در شهرستان ایذه وحومه ( رکعت ، باجول ، چهار ده ، چهار تنگ علیا وسفلی ، پرچستان اورک وشالو، بیدزرد ، کلمت ، رکعت ، چلکی ، کلرکنون ، سرتنگ قاف ، بلوطک ، گویله ، نعل کنان ،موردغفار ، و سردسیرات این طایفه در استان چهار محال وبختیاری بخش سید گون میباشند .

طایفه گوروئی : عیسی وند – الماسی –پینه – سیری بیری – محمدشاه حسینی(شومسنی ) … محل سکونت این طایفه گرمسیرات در شهرستان ایذه وحومه آن (پرچستان ، شبکوری ، بردمیل ، حاجیان ، پا ره سوسن ، گلال ، شیمن فالح، تخت کبود آسماری ، تلخاب ، پنتی ، نان انگان ، دیمه ، کفت گله ، سی سنبل دان ، وسردسیرات این طایفه دردیناران از بخشهای استان چهارمحال وبختیاری میباشد .

طایفه کورکور : به دوتیره منشعب میگردند که این تیره ها شامل چندین کربو میباشند. ۱ – شاهسوند ۲ –کورکور … محل سکونت طوایف عالی محمودی و نوروزی و سرقلی و بویری وکورکور گرمسیرات در شهرستان ایذه وحومه های آن : کول فره – اژگیل- گنچشگیر –سوسن – راسفند – میانگران علیا وسفلی- خنگ اژدر ۱و۲ – دهنو – نوترکی- پشت پیان- برد زیتک- بادامزار- تاکوتر – شمی- تخت کاشان- کاشکلی- … و سردسیرات این طوایف در استان چهارمحال وبختیاری شهرستان اردل در دیناران وحومه میباشند .

۲- چهارلنگ بختیاری از ایلات ذیل تشکیل شده است .

۱-چهارلنگ محمود صالح ۲ – چهارلنگ کیارسی (کیان ارسی) ۳ – چهارلنگ میوند ۴- چهارلنگ زلقی (زلکی) ۵- چهار لنگ موگوئی

۱- چهارلنگ محمود صالح : ازطوایف ذیل تشکیل شده است: موزائی (ممزائی) – آل داود – آرد پناهی – اورش – مم جلالی – کاقلی – عادکار – قلی –استاد

موزائی تیره های آن منشعب از : خلیل –ستاروند – دویروند – فرخ وند – جمالوند- خون باوا –چهار پره – دریالائی – بدرفته- گوروئی – موزرسنی – اورک بادا- هارونی – گشول –دودانگه –دره بالائی – عیسی پره – شیخ برون عالی – برون- تمبی …. محل سکونت اکثریت این ایل گرمسیرات در خوزستان مسجدسلیمان و سردسیرات درشهرستان فریدون شهر وحومه ان به سمت استان چهار محال وبختیاری میباشند.

علی قلی خان پدر علیمردان خان بختیاری از مردان بنام این ایل بوده ضمناً علیمردان خان فرزندش (فرزند سردار مریم) که در جنگ سفیددشت (فرخشهر) به سال ۱۳۰۸ ه . ق با اینهمه مبارزات ارزشمند برای نام بختیاری تلاش نمود . ایشان دستگیر وبه دستور رضاشاه تیرباران گردید ، و از بزرگان تاریخ این ایل میتوان از علیمردان خان بزرگ نام برد که پس از قتل نادرشاه افشار در فاصله سالهای ۱۱۶۰ ه.ق تا ۱۱۷۰ ه.ق نایب السلطنه ایران بوده که سرانجام بدست محمدخان زند سردار سپاه کریم خان زند کشته میشود .

۲– چهارلنگ کیارسی (کیان ارسی) از طوایف ذیل تشکیل شده است: هرکل – باباجعفری -مکوندی – جانکی *- پوستین به کول – گل گیری – عالی جعفری – غریب وند- گیشل – سندلی – ریش گشاش – گریجه – سیلان – اسفرین – بوربورون- ورمحمید – استکی – عاشوروند – علی وند – – شیخ – سوهونی ( کهیش ، باورصاد ، حموله )

طایفه (ایل) جانکی* گرمسیر نشین منشعب از تیره های ذیل می گردد.

زنگنه – گراوند – هیهاوند – بلواسی (ابوالعباس) – ممبینی – کرد زنگنه ( گردون ) – آل خورشیدی – کهوایی

طایفه مکوندی * چهار لنگ باب منشعب از : کایدان – بلغارس – لک – تاتائی –کین بور – کلهر – کاروائی(گرائی)- دشمن زیاری – کاداد آئی – چهار بنیچه … محل سکونت این طوایف گرمسیرات درخوزستان شهرستان باغملک وکلیه بخشها و توابع آن ، هفت کل وحومه

چهارلنگ سوهونی کیارسی به شرح ذیل می باشند :

۱-کهیش (سوهونی) : کلو – تاته – زوتی استرم – شوکوهی – استاژدین – جمالدین –کاید – صالحوند – دوگوئی – اولاد رمضان – جویریز- اصخدری …. محل سکونت این تیره ها گرمسیرات در شهرستان مسجدسلیمان وحومه وسردسیرات در استان چهارمحال بختیاری می باشند.

۲-باور صاد (سوهونی ) : تالپاوند- خواجه – گنجعلیوند – شنگی – ور محمود –متروک – کورکور – شامی – کرشهی – … محل سکونت این تیره ها گرمسیرات در نصرآباد، باغ عبد شاه ،باغ چشمه علی ، بردسرغلیان، تلخاب ،تنگ مو ، چدرخت، وحومه مسجدسلیمان وسردسیرات در استان چهارمحال بختیاری هستند

۳-حموله ( سوهونی ) : تیزگرد – اردش غریب – ورمهمدی – شیخ – شیخ فقیر- شیخ ور اور … محل سکونت این تیره ها گرمسیرات در مسجدسلیمان و حومه وسردسیرات در استان چهارمحال وبختیاری در بخش شهرستان چلگرد میباشند .

جانکی سردسیر نشین ساکن شهرستان لردگان : جلیلی – معموری ایل جانکی سردسیر نشین که در شهرستان لردگان ساکن می باشند و از طوایف ذیل تشکیل شده اند: – ریگی –بارزی –بربر – هلوسعد – شاسی- سرتک – بوکر –

لردگان از شهرستانهای استان چهارمحال و بختیاری است که از لحاظ مرز جغرافیایی ازجنوب با استان کهگیلویه واز غرب با خوزستان (شهرستان ایذه ) همسایگی دارد اکثریت جمعیت این شهر را ایل جانکی تشکیل داده اند .و ازبخشهای بزرگ این شهرستان میتوان بخش خانمیرزا را نام برد که جمعیت این بخش رانیز تیره های وابسته به طایفه بابادی عکاشه تشکیل داد ه اند .

– از خوانین ایل چهار لنگ کیارسی میتوان از محمدتقی خان وعلی نقی خان را نام برد که محمدتقی خان در زمان قاجار زمان حکومت فتحعلیشاه قاجار علیه حکومت طغیان کرده وهمچنین جنوب کشور را تا حدود بندر بوشهر تصرف میکند ودم از استقلال میزند که سرانجام بسال ۱۲۵۸ ه.ق محمدتقی خان دستگیر و به تهران برده می شود و در سال ۱۲۶۸ ه.ق در حبس در تهران دارفانی را وداع میگوید وی در اشعار بختیاری به “شاه تقی ” معروف است . ضمناً قلعه بزرگ وتاریخی که در شهرستان قلعه تل بجای مانده مربوط به دوره حکومت این خوانین بزرگ میباشد .

۳- چهارلنگ میوند (مومی وند ) : چهارلنگ میوند از طوایف ذیل تشکیل شده است .

۱-عبدالوند ۲- بساک (بسحاق) ۳- پولادوند ۴- عیسوند ۵ – حاجی وند

طایفه عبدالوند : کوشاری – بیرانوند – جهانگیروند – خواجه چراغی – جمالی – باورسی – زیدقائد – هیل هیل – دهقانی- ماهروئی – درویش – توئی …. محل سکونت سردسیرات در شهرستان الیگودرز وحومه -شول آباد -گله وند- ده اسپید- کهنه سرخ -عزیز آباد- کمندون- حاجی آباد- دهنو عالی محمودی- چشمه سلطان- دولت آباد -دره تخت دورود- وگرمسیرات در استان خوزستان ساکن میباشند .

طایفه بساک (بسحاق ) : ملک محمودی – جلیل وند – گرگیوند – آدینه وند – قائدشهریسوند – خانه صلاتین – میرزاوند (میزه وند ) – اتابک – غیاثوند – بزی – کردی – جمشید وند –تودوئی – آلیگر ….. ملک محمودی : (درویشی – تاجدیوند – کاظم اصلانی ) …… بزی : ( کریوند- شیخ میر- صوفی – اتابکی – احمدفرد – محمدباقری )

طایفه پولادوند : هیودی – سالاروند – خانه جمالی – خانه قائد-فرخی … محل سکونت سردسیرات در شهرستان دورود وحومه والیگودرز وحومه :-ده اسپید- کهنه سرخ -تاسل -عزیز آیاد- کمندون- دره تخت – پاجه لک- شول آباد-کیرو وگرمسیرات در استان خوزستان ساکن هستند.

طایفه عیسوند : جافروند – گوروئی – ورکی -کیروی– اداوی- فرخ شاهون- خان -طهماسوند-محمدقلی وند -علیرضاوند -گیلاوند -دعاوی -چناری- گمار- دهدار -هیوند – شاودی وند – مرادوند -لک – جان جان – بابا – سادات کلاه سیاه محل سکونت سردسیرات در شهرستان ایگودرز وحومه خاک به تیه(اتناکیه)- گیلان (گیلون) – شاه آباد -بدرآباد – آلی کوه وگرمسیرات در استان خوزستان ساکن میباشند .

طایفه حاجی وند : غالبی– الیاسی – چکان – ده قاضی -کرپی – تات خیری- محل سکونت سردسیرات در شهرستان دورود وحومه وایلگودرز وحومه آن: منطقه شول آباد -وگرمسیرات دراستان خوزستان ساکن میباشند .

۴- چهار لنگ موگوئی :از طوایف ذیل تشکیل شده است .

پیرگوئی – خوئی اگوئی – شیخ سعید – دی وستی – شیاسی – مهدور –خواجه – باجول – سور – مری – کیماس – بورن گون باب – هلیل – عیسا – چروم – شیرازی – دوستی – سله چیوا (سرلک چیوا) – صالح کوتاه (سادات) – شمسی (باباشمس الدین) … خاندان ارشد این ایل خواجه ای باجول بوده ، محل سکونت این طوایف سردسیرات شهرستان الیگودرز حومه آن پیشکوه وپشتکوه موگوئی و گرمسیرات در استان خوزستان میباشد .

۵- چهارلنگ زلقی (زلکی) : از طوایف ذیل تشکیل شده است .

دوغ زنی – میمون جائی(میمجه ای ) – جاوند – غیب الله وند- وندوند (ابراهیم وند) – تاجمیری- شاهمنصوری – سرداری – شمسری وند – غیبی وند- جانبازوند- بلغایی – رمدوند- شیخ ورست – ارجنگی (ارژنگی ) – عیدی وند- کلاوند – می گیر – لرکی- پزی – مدورک- مه فروش – ماندنی – خواجه – سیانجائی – ابول وند- کوهکن- حارلوند- خدروند – سادات احمدی – برام وند – چهار بری – القاس وند – گانر – چپال – تشمال – هزار سی – ترپی –محلی وند. محل سکونت این طوایف گرمسیرات در استان خوزستان مسجدسلیمان ، سردشت دزفول ، وسردسیرات در الیگودرز وحومه آن بخش بربرود شرقی وبنه وار وپاچه های زلقی در ازنا می باشد .

و…. (برگرفته از نوشته های برخی فعالان فرهنگ بختیاری)