«سعدیا خوشتر از حدیث تو نیست/ تحفه روزگار اهل شناخت

آفرین بر زبان شیرینت / کاین همه شور در جهان انداخت

(سعدی ، دیوان اشعار، غزلیات)»

آغاز اردیبهشت به نام نیک شاعر و سخنوری نامبردار شده است که سایه­‌سار شعر و سخنش نه تنها شعر و ادب پارسی که بلندای ادبیات جهان را هم در نوردیده و به مدد مکتب رندی و لطیفه آرزومندی، نامش نه تنها افتخار ایران‌زمین که فخر بشریت است.

نام سعدی و آثار گران‌بهایش دیرزمانی است که حافظه تاریخی جهان را مزیّن ساخته و این افتخاری سترگ است که تا امروز و همیشه تاریخ، مایه مباهات همه پارسی‌زبانان خواهد بود. این حقیقتی است که زبان فارسی پس از فردوسی مدیون سعدی، شهریار ملک سخن است و ما ایرانیان بعد از گذشت هفت قرن هنوز با سعدی زندگی می­‌کنیم و با زبان او سخن می­‌گوییم. کلام سعدی با آن که مشحون از مضمون­‌های بلند معنوی و نکته­‌های ژرف اجتماعی است، از دیدگاه زیبایی‌شناختی و هنری نیز نامبردار است و از همین رو این شاعر بزرگ به شایستگی در مقام استاد مسلّم سخن، بر ستیغ شعر فارسی ایستاده است.

سعدی را باید نماد خردورزی، کرامت و منزلت انسانی دانست. سعدی پرچمدار عدالت است و گلستان او بابی برای آیین کشورداری است. عدالت‌گستری، مددجویی از رأی خردمندان و اصحاب اندیشه، آزمودن صاحب‌منصبان و دولتمردان قبل از گماشتن ایشان بر مناصب، تدبیر در مواجهه با دشمن و دوری گزیدن از مغرضان بخشی از آموزه­‌های اوست. اندرزهایی که سعدی می­‌دهد در پاسداشت فضایلی است که آدمی را از دیگر آفریدگان خداوند متمایز می‌سازد و برخورداری از آن فضایل است که او را به مقامی می­‌رساند که فرشته را نیز به آن راه نیست.

سعدی هیچ‌گاه از جاده شریعت و اسلام خارج نشده است. سخنانش مستند به آیات و روایات است و بهره­‌مندی او از احادیث در بوستان و گلستان، به اندازه‌ای است که با در نظر گرفتن حجم این دو کتاب، به جز مثنوی مولانا دشوار است شاهکاری را یافت که به اندازه این دو اثر مشحون از مضامین و مبانی حدیث باشد.

روزگار ما همچنان به سعدی و جهان‌بینی، اندیشه­‌ها و آموزه­‌های او نیازمند است. از سعدی نه تنها شیوه سخن گفتن که شیوه زندگی کردن را باید آموخت. از این رو، بزرگداشت شیخ اجل و برگزاری روز سعدی را نباید رخدادی صرفاً گاه‌شمارانه تلقی کرد، بلکه این نام‌گذاری و آیین­‌هایی از این دست را باید دست‌مایه نگرشی تازه به زیستن قرارداد؛ زیستنِ سرشار از شور و معنا و انسان­‌دوستی و خداباوری.

بدون تردید، پیام­‌های انسان­ دوستانه و اخلاق­مدار سعدی، می­‌تواند در جهان خسته از خشونت و افراطی­‌گرایی امروز، بیشتر مورد توجه جهانیان قرار گیرد؛ جهانی که عرصه «نبرد اراده­‌ها» و «جنگ روایت­‌ها» است. زبان و سخنِ سعدی نسخه­‌ای حیات‌بخش برای زمانه ماست. سعدی در مقابل ظلم بیدادگران می‌ایستد و باورمند به خدمت خلق و حاکمیت مردم است. او و حافظ، هر دو دغدغه انسانِ آزاد دارند. هر دو از ستمی که بر انسان­‌های روزگارشان می­‌رود در رنج‌­اند؛ هر دو از دروغ و تزویر و ریا بیزارند و هر دو به تعالی انسان و آزاد بودن اندیشه انسانی تأکید می­‌ورزند.

روز بزرگداشت شیخ اجل، سعدی شیرازی را بر تمامی فارسی­‌زبانان به ویژه دوستداران فرهنگ و ادبیات ایرانی تبریک می­‌گوییم و تقارن روز اول اردیبهشت را با شب­‌های پربرکت قدر و ضربت خوردن و شهادت مولای متقیان حضرت علی(ع)، فرصتی بی­‌همتا می­‌دانم برای تهذیب نفس و نیل به کمالات انسانی؛ خاصه از آن رو که حکمت­‌های علوی در سروده­‌های سعدی بی­‌شمار است و این شهسوار بی­‌بدیل عرصه نظم و نثر فارسی، متأثر از بلاغت و مفاهیم متعالی کلام امام علی(ع) بوده است. امید آن‌که به شعر سعدی از وجه تعلیمی آن نیز بنگریم و میراث عظیم اجتماعی و اخلاقی او را بیشتر مورد توجه قرار دهیم. پند سعدی را که مایه گرفته از معارف قرآن و حدیث است ارج می­‌نهیم و این بیت درخشان را نثار روح بلندش می­‌کنیم:

«سخنی که با تو دارم به نسیم صبح گفتم/ دگری نمی­ شناسم تو ببر که آشنایی».