اردیبهشت ماه در تقویم ایرانی به‌عنوان روز ملی اهدای عضو، اهدای زندگی نام‌گذاری شده است.
روزانه چند نفر در کشور به دلیل نرسیدن عضو می‌میرند؟
به گزارش خبر روز ؛ بیش از ۲۵ هزار نفر ردیف انتظار پیوند در ایران داریم که از این تعداد هر روز ۷ تا ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو مناسب پیوندی فوت میکنند؛ یعنی هر دو سه ساعت یک نفر. و تنها راه نجات اینها استفاده از اعضای افراد مرگ مغزی است.
زمان طلایی پیوند عضو حداکثر ۴ ساعت است
هر ۱۰ دقیقه، یک نفر در ایران به لیست انتظار پیوند عضو اضافه می‌شود. در هر ۲ ساعت یک بیمار نیازمند به پیوند عضو، جان خود را از دست می‌دهد. همچنین در هر ۱۲ ساعت یک بیمار موفق به دریافت عضو حیاتی می‌شود و به زندگی برمی‌گردد.
هر فرد مرگ مغزی نیز می‌تواند جان ۸ نفر را نجات دهد. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها راضی به اهدای اعضای عزیزان مرگ مغزی خود نمی‌شوند و یک دلیل مهمش این است که نمی‌توانند و نمی‌خواهند باور کنند که عزیزشان از دست رفته و همچنان امید بازگشتش را به زندگی دارند.
در این شرایط روزانه ۷ تا ۱۰ نفر در کشور به دلیل نرسیدن عضو مناسب پیوند، جان خود را از دست می‌دهند. یعنی هر دو سه ساعت یک نفر. این آمار در سال می‌شود ۳۰۰۰ نفر. یعنی سالانه ۳۰۰۰ نفر در کشور به دلیل نرسیدن عضو پیوندی می‌میرند. این در حالی است که سالانه ۵ تا ۸ هزار نفر در ایران به دلیل مرگ مغزی فوت میکنند که حدود ۳ هزار نفر از آنان قابلیت اهدی عضو دارند.
رتبه اول ایران در اهدای عضو در آسیا/ رتبه اول پیوند کبد در جهان
اهدای عضو در ایران رسما از سال ۱۳۸۱ شروع شد، در سال ۱۳۷۹ شاخص اهدای عضو ایران دودهم PMP بود. در سال ۱۳۹۸ و قبل از شروع کرونا به ۱۴.۳ PMP رسید و ۷۰ برابر شد و ایران در دسته‌بندی جهانیِ ضعیف، متوسط، خوب، بسیار خوب و عالی در زمره کشورهای خوب قرار گرفت؛ یعنی PMP ایران در سال ۱۳۹۸ بین ۱۰ تا ۱۵ بود.
سال ۱۳۹۹ با شیوع کرونا این شاخص در ایران به ۷.۹ PMP کاهش یافت و ۵۰ درصد افت پیدا کرد. دیگر کشورهای دنیا هم در اوج کرونا ۳۰ تا ۷۰ درصد افت داشتند. سال ۱۴۰۰ دوباره رشد کردیم و این شاخص به ۱۱.۷۲ رسید و سال ۱۴۰۱ با افزایش بیشتر به ۱۲.۲ رسید.
از نظر شاخص اهدای عضو هنوز به دوران قبل کرونا برنگشته‌ایم اما در همین شرایط هم ایران در بین کل کشورهای آسیایی از سال ۱۳۹۸ تا الان رتبه اول را در اهدای عضو دارد و رتبه دوم با فاصله زیادی متعلق به کشور فلسطین است.
در پیوند کبد در یک مرکز که شیراز است و سالانه حدود ۷۰۰ پیوند کبد انجام می‌شود، ما رتبه نخست جهانی را داریم. رتبه دوم متعلق است به یک مرکز پیوند کبد در پیتسبورگ آمریکا که سالانه ۴۸۰ تا ۵۰۰ پیوند کبد در آن انجم می‌شود.
یکی دیگر از موارد شاخصی که ایران دارد، این است که پیوند تمام اعضای حیاتی بدن در ایران انجام می‌شود. حتی پیوند روده که کار بسیار سختی است و بسیاری از کشورها آن را انجام نمی‌دهند. همچنین ایران پیوند کلیه لاپوروسکوپیک دارد؛ یعنی پیوند کلیه بدون باز کردن کلیه. از ابتدای پیوند عضو در کشور (سال ۱۳۷۹) تا الان حدود ۷ هزار پیوند لاپوروسکوپیک کلیه داشته‌ایم. اینها شاخص‌های قابل توجه کشورمان است.
روزانه ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو می‌میرند/ ۲۵ هزار نفر در صف پیوند عضو
بیش از ۲۵ هزار نفر ردیف انتظار پیوند در ایران داریم که از این تعداد هر روز ۷ تا ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو مناسب پیوندی فوت میکنند؛ یعنی هر دو سه ساعت یک نفر. و تنها راه نجات اینها استفاده از اعضای افراد مرگ مغزی است.
سالانه ۵ تا ۸ هزار نفر در ایران به دلیل مرگ مغزی فوت میکنند که حدود ۳ هزار نفر از اینها قابلیت اهدای عضو دارند اما متاسفانه فقط هزار نفر از آنها به اهدا می‌رسند و مهم‌ترین دلیلش هم عدم رضایت خانواده‌ها به اهدای عضو است. رضایت ندادن خانواده‌ها ۲۰ دلیل دارد که از این میان ۲ دلیل، مهم‌ترین آنها است؛ عدم باور مرگ مغزی عزیزان به عنوان مرگ قطعی و دلیل دوم، ناآگاهی خانوده از نظر خود متوفی که آیا موافق اهدای عضو بوده یا نه. هردوی این موارد، مقوله‌های فرهنگی هستند.
کشوری که توانسته باور «مرگ مغزی مساوی با مرگ است» را با فرهنگسازی در جامعه نهادینه کند و تعداد اعلام رضایت به اهدای عضو افراد را در زمان حیات با کارت اهدای عضو بالا ببرد، توانسته در اهدای عضو پیشرفت کند. الان بزرگ‌ترین مشکل ما در ایران در اهدای عضو مشکل فرهنگی است که باید توسط سازمان‌های فرهنگساز مثل صداوسیما، رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها، سایت‌ها، هنرمندان و … فرهنگسازی شود.
از ۲۰ سال پیش تاکنون ۱۰ هزار خانواده به اهدای عضو عزیزان خود رضایت داده‌اند و ما توانسته‌ایم در این بازه زمانی برای ۷۰ هزار ایرانی پیوند عضو انجام دهیم و در این فاصله حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان، میزان ذخیره ارزی کشور بوده است. چراکه هم مردم برای پیوند عضو به کشورهای دیگر نرفته و ارز را خارج نکرده‌اند و هم هزینه‌هایی که صرف دیالیز می‌شده، کمتر شده است. چون به جای دیالیز، سمت پیوند عضو رفتیم.
در سال ۱۴۰۱ استان یزد برای بار سوم در طول ۳ سال گذشته رتبه اول را از نظر شاخص اهدای عضو به دست آورده و استان فارس، رتبه اول را از نظر تعداد اعضای اهدایی و تعداد پیوند کبد و کلیه را به خود اختصاص داده است. دلیل جایگاه بالای استانی مثل یزد در این خصوص این است که هم تیم اجرایی‌شان خوب کار کرده و هم به خوبی در استان فرهنگسازی کرده‌اند.
الان مهم‌ترین چالش و نیاز کشور، هم‌افزایی بین تیم‌های درمانی و سازمان‌ها و نهادهای فرهنگی و نام‌آوران تا بتوانیم فرهنگ اهدای عضو و نوع‌دوستی را در کشور نهادینه کنیم. در کنار این، دانشگاه‌های علوم پزشکی هم باید پیوند اعضا و اهدی عضو در اولویت‌شان قرار بگیرد.
بیشترین بیماران نیازمند پیوند عضو کدام بیماران هستند؟/ هزینه دیالیز ۵ تا ۷ برابر هزینه پیوند کلیه
اولویت بیماران نیازمند پیوند به ترتیب کلیه، کبد، قلب و ریه و بعد لوزالمعده و روده است.
بیشترین مرگ و میر بیماران پیوند عضو نسبت به تعداد در لیست متعلق به بیماران نیازمندِ قلب و ریه است. نه فقط در ایران، بلکه در تمام دنیا. بیشترین بیماران نیازمند هم بیماران پیوند کلیه هستند.
در ایران به این دلیل که دو بیماری دیابت و فشارخون که عامل اصلی نیاز به پیوند کلیه هستند، رواج زیادی دارد به خصوص در استان‌هایی مثل یزد و استان فارس، درنتیجه تعداد بیماران نیازمند پیوند کلیه بالاتر است.
هزینه دیالیز در تمام دنیا ۵ تا ۷ برابر هزینه پیوند کلیه است و اگر جهان به سمتی برود که به جای دیالیز، تمرکزش را بر روی پیوند کلیه بگذارد، بسیار موفق‌تر خواهد بود. این نکته را بگویم که هفت‌هشتم بیماران نیازمند پیوند اعضا در دنیا، بیماران پیوند کلیه هستند.
بیماران کلیه دو جایگزین دارند؛ یک این که از فرد زنده هم می‌شود پیوند کلیه را انجام داد. دوم این که دیالیز هم می‌تواند بیمار نیازمند پیوند را زنده نگه دارد تا نوبتش بشود و موقعیت پیوند برایش جور بشود و بتوانیم پیوند کلیه را برایش انجام بدهیم. ولی سایر اعضا این امکان را ندارند.
چه تعداد ایرانی کارت اهدای عضو دارند؟/ داشتن کارت دلیل بر اهدای عضو نیست
داشتن کارت اهدای عضو دلیل بر اهدای عضو نیست. یعنی کسی که این کارت را دارد، بعد از مرگ مغزی حتما باید رضایت اولیای دمش هم موجود باشد. البته اگر فرد مرگ مغزی کارت را داشته باشد، و اگر خانواده مرگ را بپذیرند و بعد از پذیرش مرگ کارت اهدای عضو عزیزشان را ببینند، نزدیک به ۱۰۰ درصد به اهدای اعضای عزیزشان رضایت می‌دهند، اما اگر مرگ عزیزشان را بپذیرند اما کارتی در کار نباشد، حدود ۵۰ درصد خانواده‌ها به اهدای عضو عزیزشان رضایت می‌دهند. این نتیجه پژوهشی است که انجام شده است.
درحال حاضر نزدیک به ۹ میلیون نفر در ایران کارت اهدای عضو دارند که می‌شود حدود ۱۰ تا ۱۲ درصد جمعیت ایران. در حالی که در کشورهای پیشرو در این امر بیش از ۶۰ تا ۷۰ درصد افراد رضایت خود را برای اهدای عضو از قبل و در زمان حیات اعلام کرده‌اند. ما هم باید فرهنگسازی کنیم که این نرخ ۱۲ درصدی را به ۳۰ تا ۴۰ درصد برسانیم.
علی باقری کاکش
سفیر اهدای عضو ایران
